Authentieke kunsteducatie
In mijn kunsteducatie illustratielessen voor jong en oud ga ik altijd op zoek naar authentieke beelden. Dat doe ik in mijn eigen illustratiepraktijk ook, trouwens. Maar hoe kom, of liever gezegd blijf je daar nou? Want mijn inziens zijn in beginsel zijn de meeste beelden en inspiraties authentiek, maar gaat er tijdens het creatieproces van alles verloren. Één van de grootste struikelblokken van zowel creativiteit als authenticiteit is het denkkader over ‘hoe jij denkt dat het zou moeten zijn’. Met andere woorden: regeltjes, lijntjes, voorwaarden, vormen en kleuren waaraan -volgens jouw gedachten – jouw te maken beeld aan zou moeten voldoen om ‘goed genoeg’ te zijn. En de grap is, is dat die gedachtekronkels (ook wel je innerlijke criticus genoemd) je juist weghalen bij ‘goede’ beelden, want ze zorgen voor kopiegedrag, algemeenheid, verkramping en ontzieling. Allemaal uit angst om ‘het niet goed’ te doen.
Angst om buiten de ‘norm’ te vallen
Die angst begint helaas steeds jonger, merk ik steeds vaker tijdens mijn lessen in het primair onderwijs. We zijn door een groeiend normeringssysteem in zowel de digitale cultuur als het onderwijs steeds meer gaan denken in ‘goed’ ‘fout’ ‘leuk’ en ‘niet leuk’ en met alle filters in de apps, en kritische selectie in de winkels, is het tegenwoordig moeilijk om ‘grilligheid’ in vormen te vinden en als ze te zien zijn, worden ze ‘buitenbeentjes’ genoemd.
Weggooien is zonde! Buitenbeentjes zijn groenten en fruit die er iets anders uitzien dan we gewend zijn. De smaak en de houdbaarheid zijn natuurlijk net zo goed. Deze kastanjechampignons hebben een krachtige en licht nootachtige smaak.
Albert Heijn
En dan kom je dus een beetje bij het ‘de kip en het ei’ fenomeen: als je alleen maar een ‘gladgepoetste’ standaard laat zien, dan raken we gewend aan dertien in een dozijn en dan wordt alles wat daarvan afwijkt automatisch een buitenbeentje. Terwijl als we vanaf den beginne alle vormen zouden includeren en net zoals de groenteman voor het ‘voorverpakkingstijdperk’ de kromme wortels in dezelfde bak als de rechte aanbood of in de huidige tijd onze camera’s geen ingebouwde gladpoetsers meer geven, dan ontstaat er niet eens twijfel of iets wel of niet goed genoeg is, of mee mag doen, of buitengesloten moet worden, want dan is die diversiteit de norm. Dat geldt overigens niet alleen voor groenten, fruit en portretten, maar voor alle uiterlijke en zelfs innerlijke kenmerken.
Afleidingsmanoeuvre
In mijn lessen bouw ik vaak een ‘afleidingsmanoeuvre’ in; een opdracht of werkvorm, waarmee jouw innerlijke criticus geen kant op kan. Door doelbewust te vertrekken vanuit toeval en willekeurigheid, kan jouw hoofd er geen vooropgesteld kader van maken, met alle bijbehorende ‘brain-freezes’ van dien. Jezelf creatief uitdrukken is namelijk voor velen doodeng. Je laat een stukje van jouw ware essentie zien en daarmee kun je dus precies op die plek, jouw wezenlijke essentiële kern, afgewezen worden. Dan gaat het niet meer over ‘goed doen‘ dan gaat het ineens over ‘goed ZIJN‘ en daarop afgewezen worden is biologisch gezien levensbedreigend, dus dan gaat jouw reptielenbrein in de vecht, vlucht of freeze stand. Als je in algemeenheden blijft, dan is die essentiële dreiging minder, maar dan kom je vrijwel nooit bij die authentieke krachtige beelden, die echt jouw eigenheid laten zien. Dus daag ik leerlingen en cursisten uit om de controle los te laten en zich over te geven aan de inspiratie die voortkomt uit onverwachte beeldende uitnodigingen.
Grilligheid is CreatieKracht pur Sang
Op wikipedia wordt creativiteit beschreven als “een vermogen om iets nieuws te scheppen” en dat bereik je niet door in algemeenheden te blijven steken. Grilligheid kent vele betekenissen, maar voor mij persoonlijk staat het voor eigenzinnigheid, eigenwijsheid, buiten de lijntjes gaan en juist daar, buiten die lijntjes is het gebied waar nieuwe vormen en originaliteit ontstaat. Dus dat is ook waarom ik mezelf de ‘wabi sabi kunstjuf’ noem; Ik breng de schoonheid in imperfectie bij en hoop daarmee de drempel om jezelf authentiek en origineel te uiten weg te nemen.
Interessant? Voor volwassenen is er bijvoorbeeld de Buiten de lijntjes cursus en voor kinderen is er mijn aanbod voor onderwijs.